جلد ۳ تدبر در قرآن کریم (فراگیر و عمومی) جلد سوم از مجموعۀ عمومی تدبر در قرآن کریم و شامل سوره‌های مبارک مجادله تا تغابن است. این مجموعه متن ساده‌سازی‌شده و برگرفته از مجموعۀ استنباطی و استدلالی است؛ از این رو استدلال‌های فنی و پیچیدۀ بخش‌های مختلف، در این کتاب حذف شده است.

تدبّر هر سوره در این کتاب، به ترتیب ذیل ارائه می‌شود:

1. متن آیات سوره؛
2. ساختار سوره؛
   در این قسمت، سیاق‌های سوره به‌صورت اجمالی معرّفی می‌شود. منظور از سیاق، مجموعه‌هایی از آیات در هر سوره است. گاهی یک سوره از دو یا چند مجموعه از آیات تشکیل شده است (در سوره‌هایی که همه آیات در یک مجموعه قابل‌جمع است، این بخش وجود ندارد).
3. بیان تدبّری هر سیاق؛
   در این قسمت، گام‌های هدایتی هر سیاق با تطبیق بر آیات و ترجمه آن‌ها تبیین شده است و در پایان نمودار ارتباط آیات سیاق و عنوان مناسب با هر سیاق بیان شده است.
4. جهت هدایتی سوره؛
   در این قسمت، ارتباط سیاق‌های سوره مطرح شده و مباحث تدبّری سوره جمع‌بندی می‌شود (در سوره‌هایی که یک سیاق دارد، بخش سوم و چهارم با هم تلفیق شده است).
5. در محضر عترت علیهم‌السلام؛
   در این بخش، حدیث یا احادیث نورانی در ارتباط با جهت هدایتی سوره مطرح و به‌طور مختصر توضیح داده می‌شود.
6. توضیحات کاربردی؛
   در این قسمت، سرنخ‌هایی از چگونگی تمسک به سوره در زندگی بیان می‌شود.

معنای لغوی: کلمه‌ی «تدبر» از ماده‌‌ی «د‌ب‌ر» و هیئت «تفعُّل» ترکیب شده است:

• معنای «د‌ب‌ر»: همه‌ی لغت‌نامه‌های زبان عربی، معنای این ریشه را «پشت و پشت سر اشیاء» دانسته‌اند. گفتنی است که این ماده، چهل‌وچهار بار و در یازده هیئت در قرآن کریم استعمال شده است و مفهوم پیش‌گفته، با همه‌ی آن‌ها سازگار است.
• معنای «تفعُّل»: کتاب‌های معتبر واژه‌شناسی و علم صرف، معنای این هیئت را «مطاوعه یا همان اثرپذیری هیئت تفعیل» و مفهوم هیئت تفعیل را نیز «تعدیه یا اثرگذاری» دانسته‌اند. نتیجه این‌که برای فهم معنای «تدبر»، ابتدا باید معنای «تدبیر» را بدانیم.

تدبیر به معنای «پشت‌سرهم قرار دادن اشیاء، امور یا الفاظ» و درنتیجه، «تدبر» به معنای «پشت‌سرهم دریافت کردن اشیاء، امور یا الفاظ» است.

معنای اصطلاحی: «تدبر در قرآن کریم» دریافت یا همان پذیرش آگاهانه‌ی «تدبیر موجود در قرآن کریم» است.

تدبیر خدای حکیم در قرآن کریم، سطوحی دارد و در قبال هر سطح از آن، سطحی از تدبر برای ما فرض است که شرح آن با توجه به نمودار بالا معلوم است.

تدبیر، شأن هر حکیمی به هنگام سخن گفتن؛ و تدبر، شأن هر عاقلی به هنگام شنیدن سخن حکیمانه است. این‌جانب به‌عنوان نویسنده‌ی این متن، در حال تدبیر و پشت سر هم قرار دادن کلمات، جملات و پاراگراف‌ها هستم و به‌این‌ترتیب، یک متن علمی را سامان می‌دهم و شما به‌عنوان مطالعه‌کنندگان این متن، در حال تدبر و پشت سر هم دریافت کردن کلمات، جملات و پاراگراف‌ها هستید و به‌این‌ترتیب این متن علمی را می‌فهمید. خدای حکیم نیز کلمات، آیات و حتی سوره‌ها را تدبیر فرموده و این‌گونه با ما سخن گفته است و ما عاقلان هم برای استفاده از سخن او، باید تدبر کنیم و کلمات، آیات و حتی سوره‌ها را پشت سر هم و منسجم دریابیم، نه پراکنده و بی‌ربط.

با توجه به آنچه گذشت، می‌توان تدبر را این‌گونه تعریف کرد:

• «دریافت پی‌در‌پی کلمات هر آیه که به فهم منسجم آن آیه منتهی می‌شود؛
• و دریافت پی‌در‌پی آیات هر سوره که به فهم منسجم آن سوره منتهی می‌شود؛
• و دریافت پی‌درپی سوره‌های قرآن کریم که به فهم منسجم همه‌ی قرآن کریم منتهی می‌شود.»

ردیف نخست این تعریف، مربوط به فهم منسجم هر یک از آیات قرآن کریم است. امری مهم که خوشبختانه در طول سالیان متمادی موردتوجه بوده و آثار و برکات فراوان آن در ترجمه‌ها و تفاسیر مختلف مشاهده می‌شود و طرح‌ها و کتاب‌های آموزش ترجمه و مفاهیم در همین جهت سامان گرفته است. ردیف سوم این تعریف هم تا پیش از تحقق ردیف دوم، محقق نمی‌شود و در حال حاضر محل بحث این درسگفتار نیست، بنابراین تعریف تدبر در قرآن کریم، به تناسب اهداف و ابعاد این کتاب، ازاین‌قرار است:

«دریافت پی‌درپی آیات هر سوره که به فهم منسجم آن سوره منتهی می‌گردد.»